رنگ ماه؛ بنفش، از تاریخچه تا روانشناسی رنگ بنفش

رنگ بنفش به‌عنوان یک رنگ ثانویه شناخته می‌شود که از ترکیب آبی و قرمز به‌دست می‌آید. تاثیر این رنگ از نظر روانشناختی نیز مورد بررسی قرار گرفته‌ است. مثلا طیف‌های روشن آن تاثیر چشم‌گیری بر بهبود وضعیت روحی و عاطفی افراد و افزایش آرامش درونی آن‌ها می‌گذارند. از انواع این طیف‌های رنگی باید به مواردی مانند ارغوانی و یاسی اشاره کنیم.

طیف‌های مختلف این رنگ با جنبه‌های مختلفی از زندگی بشر عجین شده‌اند. به‌نحوی که می‌توانیم آن‌ها را در مد و فشن، دکوراسیون داخلی و بعضی از زیرشاخه‌های هنرهای تجمسی مانند نقاشی مشاهده کنیم. در صورت تمایل نسبت به آشنایی بیشتر با انواع طیف‌های رنگی بنفش، تاریخچه، تاثیرات روانشناختی، معنا و ترکیبات رنگی آن، تا انتهای این مقاله همراهمان بمانید.

تاریخچه رنگ بنفش

رنگ بنفش در حدود ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد، در شهر صور در امتداد سواحل فنیقیه باستان، از طریق خردکردن پوسته یک نوع حلزون دریایی کوچک به‌دست آمد. با توجه به این موضوع که تهیه‌کردن این رنگ در سال‌های گذشته کار دشواری به‌حساب می‌آمد، لباس‌های دوخته‌شده از پارچه‌های بنفش جزو لباس‌های گران‌قیمت محسوب می‌شدند. طبقه متوسط و کارگر امکان خریداری لباس‌هایی با این رنگ را نداشتند. به این علت از همان روزها به‌عنوان رنگ انحصاری رهبران مذهبی، اشراف، حاکمان و سلاطین شناخته شد.

از آن زمان تا به امروز، این رنگ مورد پسند طبقه مرفه، ثرتمندان، اشراف، پادشاهان و خانواده سلطنتی قرار داشته است. گفته شده است که اسکندر مقدونی و فراعنه مصر لباس‌هایی به رنگ ارغوانی به تن می‌کردند. ملکه الیزابت دوم نیز پس از تاج‌گذاری در سال ۱۹۵۳ میلادی و در راه بازگشت به کاخ باکینگهام، لباسی به رنگ بنفش بر تن داشت.

در سال ۱۸۵۶ میلادی یک شیمیدان ۱۸ ساله اهل انگلستان موفق شد به‌صورت تصادفی این رنگ را با استفاده از مواد شیمیایی ایجاد کند. این اتفاق زمانی رخ داد که او برای ساخت داروی ضد مالاریا در حال تحقیق و آزمایش بود. از آن زمان به بعد امکان استفاده از بنفش برای اقشار متوسط و اقشار کم‌درآمد جامعه نیز میسر شد.

بنفش نشان دهنده چیست؟

بنفش به‌عنوان نمادی از قدرت، نحصارطلبی، ثروت، اصالت، شجاعت، خودمحوری، هوشمندی و زنانگی شناخته می‌شود. این رنگ می‌تواند آرامش ذهن و رون، حس معنویت و قوه تخیل را تقویت کند. دیگر معانی نمادینی که در روانشناسی رنگ بنفش مورد توجه قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• خلاقیت: بسیاری از فرهنگ‌ها بر این عقیده‌اند که بنفش با دنیای ناشناخته‌ها، وهم و خیال مرتبط است. بر اساس چنین باوری، این رنگ باعث افزایش خرد و خودآگاهی می‌شود و انسان را از زندگی مادی جدا می‌کند.
• احساسات: بنفش که از ترکیب دو رنگ اصلی آبی و قرمز به‌دست آمده است، به‌صورت همزمان آرامش نهفته در رنگ آبی و انرژی رنگ قرمز را به افراد انتقال می‌دهد. به‌همین علت انواع رنگ بنفش احساسات متفاوت و گاهی متضاد را در انسان ایجاد می‌کنند. مثلا نوع روشن آن در بعضی از فرهنگ‌ها نشان‌دهنده عشق و احساسات عاطفی است و نوع تیره نیز به‌عنوان رنگ غم، اندوه و سوگواری شناخته می‌شود.
• برابری: یکی از بارزترین و متداول‌ترین ویژگی‌های مشترک جنبش‌های فمینیستی در سراسر جهان استفاده از رنگ بنفش در راهپیمایی‌ها، پرفورمنس‌ها و دیگر اقدامات مرتبط با این جنبش است. استفاده از آن در جنبش‌های مذکور نشان‌دهنده اهمیت آزادی و کرامت انسانی، ثبات و پایداری زنان برای رسیدن به حقوقی برابر است. با وجود این نظریه‌های دیگری هم در این مورد وجود دارند. آبی به‌عنوان رنگی مردانه و قرمز به‌عنوان یک رنگ زنانه شناخته می‌شوند. تشکیل شدن رنگ بنفش از ترکیب این دو می‌تواند یکی دیگر از علت‌های استفاده از آن به‌عنوان نماد برابری‌طلبی در نظر گرفته شود.
• روشنگری: طبق عقیده بسیاری از افراد، استفاده از این رنگ الهام‌بخش انسان‌ها برای آشکارکردن افکار درونی‌شان است. این موضوع به ما امکان می‌دهد تا درک عمیق‌تری از خود واقعی‌مان به‌دست بیاوریم.
• معنویت: در قرن‌های گذشته از این رنگ برای تهیه لباس‌ها رهبران مذهبی استفاده می‌شد. صرف‌نظر از قدرت این افراد، می‌توانیم به تاثیر بنفش بر رشد معنوی و هدایت ذهنی اشاره کنیم. در واقع این رنگ ذهن، روح و بدن را به‌سمت زیستن در تعادل هدایت می‌کند.
• روشنفکری: رنگ بنفش در تمام مکاتب فکری و فلسفی به نمادی از روشنفکری تبدیل شده است. فیلسوفان زیادی از آن به‌منظور تهیه لباس‌های خود استفاده می‌کردند و نشان‌دهنده بی‌طرفی و انتقادپذیری، تمدن و بلوغ بشر است. بعضی‌ها عقیده دارند که مواجه شدن با این رنگ امکان پذیرش نظرهای مخالف را میسر می‌کند. بنفش به انسان‌ها یادآوری می‌کند که حقایق کشف‌نشده زیادی وجود دارند که در ذهن ما نمی‌گنجند.
• همدلی: این رنگ احساس صلح، همدلی و شفقت را در انسان برمی‌انگیزد. بنفش این حس را در ما برمی‌انگیزد که بی‌پروا عشق ورزیدن، بهترین کاری است که می‌توانیم انجام دهیم.

انواع طیف های رنگ بنفش

انواع رنگ بنفش در طیف‌های بسیار گسترده و متوعی دسته‌بندی می‌شوند. بنفش که به نمادی از شکوه و رمز و راز تبدیل شده است در طبیعت و در رنگ گل‌های مختلف به‌چشم می‌خورد. طیف‌های متنوع آن از رنگ‌های روشنی مانند یاسی گرفته تا انواع تیره‌تر مانند ارغوانی را در برمی‌گیرند. از دیگر انواع بنفش می‌توانیم از این موارد نام ببریم:

• بنفش خار مریم: خار مریم نام گیاهی با خواص دارویی است که معمولا در کشور اسکاتلند می‌روید. نام بنفش خار مریم با توجه به رنگ گل این گیاه انتخاب شده است.
• بنفش ارکیده: این بنفش تقریبا تیره، رنگ طبیعی گل ارکیده را به یاد شما می‌آورد.
• نیلی: رنگ نیلی به‌عنوان یکی از کم‌رنگ‌ترین طیف‌های رنگ آبی شناخته می‌شود. بااین‌حال نیلی را در دسته‌بندی رنگ بنفش نیز جای می‌دهند.
• ورونیکا: رنگ ورونیکا بر اساس رنگ گلبرگ‌های گل ورونیکا نام‌گذاری شده است. گلبرگ‌های این گل به بنفش بسیار شباهت دارند.
• بنفش روشن یا بنفش کمرنگ که از ترکیب آبی، قرمز و سفید به‌دست می‌آید.
• هلیتروپ: هلیتروپ نام گلی با گلبرگ‌های صورتی مایل به بنفش است.
• ارغوانی روشن: ارغوانی روشن، رنگی میان رنگ‌های ارغوانی و یاسی است.
• بنفش تیره نیز مانند بنفش روشن، رنگ‌های آبی و قرمز را در برمی‌گیرد. با وجود این، برای تولید آن رنگ سیاه را با این دو رنگ اصلی ترکیب می‌کنند.

رنگ بنفش، رنگ قدرت و انحصار

رنگ بنفش برای قرن‌ها یادآور معیارهایی مانند سلطنت، ثروت و قدرت بود. این موضوع تا جایی پیش رفت که ملکه الیزابت اول استفاده از لباس‌های دوخته‌شده با پارچه‌های بنفش را برای تمامی افراد به‌جز اعضای نزدیک خانواده سلطنتی ممنوع اعلام کرد. این رنگ نه تنها نشان‌دهنده ثروت افراد بود، بلکه با شناخته‌شدن به‌عنوان نمادی از شکوه و اقتدار، خاندان سلطنتی را از اشخاص عادی متمایز می‌کرد. نادر بودن این رنگ و هزینه زیاد تولید آن از مهم‌ترین دلایلی بودند که باعث شدند، بنفش به نماد قدرت و انحصارطلبی بدل شود.

استفاده از لباس‌هایی با این رنگ در ایران، مصر و روم باستان نیز در انحصار طبقه حاکم بود. امروزه در روانشناسی رنگ بنفش از آن با عنوان نمادی از تقدس و معنویت نیز یاد می‌شود. اغلب پادشاهان و ملکه‌هایی که در قرن‌های گذشته در لباس‌های خود از این رنگ بهره می‌گرفتند، خود را یکی از خدایان باستان یا فرزندان خدایان معرفی می‌کردند.

قیمت تهیه این لباس‌ها به‌اندازه‌ای گران بود که گاهی بعضی از سلاطین هم از خرید لباس‌های دوخته‌شده با استفاده از این رنگ ناتوان بودند. بنا بر گفته برخی از تاریخ‌نگاران، امپراتور روم در قرن سوم اجازه خرید شال ابریشم به رنگ بنفش را به همسر خود نداد. چرا که قیمت خرید آن با قیمت خرید میزان زیادی از طلا برابر بود.

رنگ بنفش رنگی متمایز در نقاشی

هنر این قدرت را دارد که تاثیرات مثبتی را در جوامع ایجاد کند. در هنر نقاشی از رنگ‌ها برای ایجاد این تاثیرات و القای احساسات به مخاطبان استفاده می‌شود. رنگ بنفش در نقاشی از سال‌های دور تا به امروز برای نمادنگاری اشراف، سلاطین، حاکمان و خانواده‌های سلطنتی مورد استفاده قرار گرفته است. از جمله این آثار باید به پرتره‌های جرج ششم که در قرن بیستم ترسیم شده‌اند، اشاره کنیم.

این رنگ علاوه‌بر شکوه و اقتدار با مفاهیم دیگری مانند صلح، رمز و راز، استقلال، برابری، بهار و جوانی پیوند خورده است. بی‌دلیل نیست که بسیاری از نقاشان از طیف‌های گوناگون بنفش را در آثار هنری خود بهره می‌گیرند. آرتور هیوز، نقاش اهل انگلستان، با آگاهی از تاثیرات روانشنانی رنگ بنفش از خلق نقاشی‌های رومانتیک و مسحورکننده با استفاده از این رنگ لذت می‌برد. می‌توانید علاقه این هنرمند را به آن در اثر «عشق آوریل» به‌وضوح مشاهده کنید.

به‌طورکلی استفاده از بنفش به‌عنوان رنگی متمایز در نقاشی به شما امکان می‌دهد تا مفاهیم، نمادها و احساسات گوناگونی را به تصویر بکشید. در واقع برای القای حس عشق، صلح، وهم، معنویت، رفاه، جلال، عظمت، جوانی، برابری، همدلی و نوع‌دوستی نیاز دارید تا از بنفش در نقاشی‌های خود بهره بگیرید. ما در مجموعه بهفام کالا سعی نموده‌ایم بهترین برندهای رنگ اکریلیک نقاشی و رنگ مولتی سورفیس را در انواع رنگ‌ها فراهم کنیم.

ترکیب رنگ بنفش، قرمز و آبی

رنگ بنفش همان‌طور که گفتیم از ترکیب  قرمز و آبی به‌دست می‌آید. بیشتر بودن میزان رنگ آبی در این ترکیب باعث ایجاد رنگ‌های سرد می‌شود و بیشتر بودن مقدار رنگ قرمز نیز به افزایش گرمای رنگ نهایی منجر خواهد شد. با توجه به امکان ترکیب این رنگ‌ها در مقادیر مختلف، امکان تولید طیف‌های مختلف بنفش با درجات گوناگون سردی و گرمی وجود دارد. از جمله:

• بنفش طبیعی: همان‌طور که از نام آن مشخص است، این رنگ از ترکیب میزان یکسانی از رنگ‌های قرمز و آبی به‌دست می‌آید.
• آلویی: آلویی از طریق ترکیب بنفش با قرمز روشن به‌دست می‌آید که بسیار کمرنگ‌تر از رنگ میوه آلو است.
• وایولت متوسط: وایولت متوسط یا بنفش آبی جزو انواع بنفش پررنگ است و از ترکیب میزان زیادی از رنگ آبی و مقدار کمی قرمز به‌دست می‌آید.
• فوشیا: فوشیا نام گلی است که در آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی و نیوزلند به‌چشم می‌خورد. رنگ فوشیا رنگ طبیعی این گل است که از میزان زیادی قرمز روشن و کمی آبی تولید می‌شود.
• سرخابی تیره: سرخابی تیره نزدیک‌ترین رنگ به بنفش طبیعی است. با وجود این نقش بارز رنگ قرمز در آن حس سرزندگی بیشتری را القا می‌کند.
• شاهتوتی: رنگ قرمز پررنگ در رنگ شاهتوتی، نمود بیشتری از رنگ آبی دارد.

سوالات متداول

رنگ بنفش چه مفاهیمی را برای انسان تداعی می‌کند؟

بنفش نشان‌دهنده مفاهیم فراوانی است که از جمله آن‌ها می‌توانیم به مواردی مثل اصالت، قدرت، ثروت، عشق، جوانی، صلح، همدلی و برابری اشاره کنیم.

انواع رنگ بنفش کدام طیف‌های رنگی را شامل می‌شوند؟

تا کنون بیش از ۲۰۰ نوع از طیف‌های مختلف بنفش شناسایی شده است. نیلی، ارغوانی، یاسی، وایولت یا بنفش آبی، شاهتوتی، بنفش ارکیده و آلویی بعضی از آن‌ها به‌شمار می‌روند.

استفاده از بنفش در نقاشی چه کاربردهایی دارد؟

در صورت اطلاع از تاثیرات روانشناسی رنگ بنفش می‌توانید از طیف‌های متنوع آن برای القای احساساتی مانند جاه‌طلبی، اقتدار، عشق، معنویت، صلح‌دوستی و استقلال استفاده کنید.

جمع‌بندی

رنگ بنفش مفاهیم متفاوت و گاهی متناقض را به یاد انسان می‌آورد. اصالت، قدرت و ثروت در مقابل نوع‌دوستی، حس همدلی، برابری و آزادی‌خواهی بعضی از مفاهیم متناقضی هستند که با استفاده از طیف‌های گوناگون این آن به ما القا می‌شوند.

سالیان سال از این رنگ برای نشان دادن تمایز میان سلاطین، حاکمان و رهبران مذهبی از افراد عادی استفاده می‌شد. در حقیقت انحصار استفاده از پارچه‌های بنفش به‌منظور دوخت لباس در دست این اشخاص بود. امروزه تمامی افراد با اهداف مختلفی در صنعت مد و فشن، دکوراسیون داخلی منزل و خلق آثار هنری از این رنگ بهره می‌گیرند.

در این مقاله به بررسی مباحثی مانند تاریخچه بنفش، نمادها و تاثیرات روانشناسی‌اش و جایگاه انواع آن در هنر نقاشی پرداختیم. با توجه به این نکات می‌توانید از آن‌ها با توجه به مقاصد و اهداف خود به بهترین نحو ممکن استفاده کنید.